Ο «Ρόλος των Ηνωμένων Εθνών στην Κύπρο και η μεταρρύθμιση του ΟΗΕ» συζητήθηκαν σε εκδήλωση που διοργάνωσε το Σπίτι της Συνεργασίας με την υποστήριξη του Τομέα Πολιτικών Υποθέσεων της UNFICYP την περασμένη Πέμπτη. Οι ακαδημαϊκοί Ahmet Sözen, Κωνσταντίνος Αδαμίδης και Κώστας Μ. Κωνσταντίνου, έριξαν φως στο ρόλο των Ηνωμένων Εθνών στο νησί μέσα από την πάροδο των χρόνων, στο ρόλο τους μετά την κατάρρευση των συνομιλιών του Crans Montana, και στις μεταρρυθμίσεις που μπορούν να βοηθήσουν το σώμα να αναζωπυρώσει την εμπιστοσύνη των Κυπρίων προς το θεσμό.

Ο Ahmet Sözen, καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης και Διεθνών Σχέσεων παρουσίασε το ρόλο του ΟΗΕ στο νησί μέσα στο χρόνο. Εξηγώντας ότι ο ΟΗΕ έχει δύο ξεχωριστές αλλά συμπληρωματικές αποστολές στην Κύπρο, ανάφερε ότι αφενός τα ΗΕ είναι επιφορτισμένα με την διατήρηση της ειρήνης και αφετέρου με την υποστήριξη των διαπραγματεύσεων μεταξύ Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων. Η UNFICYP βρίσκεται στο νησί από το 1963, οι καλές υπηρεσίες του Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ στην Κύπρο προσπαθούν να υποστηρίξουν τις διαπραγματεύσεις από το 1968.

Ο κ. Sözen είπε ότι από το 1968 η αποστολή του Γραφείου των Καλών Υπηρεσιών περιοριζόταν στη διευκόλυνση των συνομιλιών και τη λήψη σημειώσεων, με ορισμένες εξαιρέσεις. Για παράδειγμα «το 1993-94 είχαν προτείνει 15 μέτρα οικοδόμησης εμπιστοσύνης για να γεφυρώσουν το χάσμα μεταξύ των δύο κοινοτήτων και το 2004 με το σχέδιο Anan, όταν είχαν αναλάβει την πρωτοβουλία να συμπληρώσουν τα κενά του σχεδίου.

Ο καθηγητής, σχολίασε ότι η αποστολή του ΟΗΕ εκλαμβάνεται λανθασμένα από ανθρώπους στις δύο πλευρές του νησιού, οι οποίοι δεν εμπιστεύονται το σώμα. "Στα μάτια των Ελληνοκυπρίων ο ΟΗΕ απέτυχε διότι δεν μπόρεσε να εμποδίσει την τουρκική εισβολή και κατοχή του νησιού. Στα μάτια δε των Τουρκοκυπρίων τα ΗΕ απέτυχαν να αποτρέψουν τις επιθέσεις εναντίον των Τουρκοκυπρίων τη δεκαετία του ‘60 και το 1974 ", όπως εξήγησε.

Ο κ. Sözen πρόσθεσε ότι η αποστολή των καλών υπηρεσιών του ΟΗΕ περιορίζεται ακόμη περισσότερο όταν συνδυάζεται με τη σημαντική αρχή της διαπραγμάτευσης που λέει ότι τίποτα δεν συμφωνείται αν δεν συμφωνηθούν όλα. Ωστόσο, όπως είπε, ο ΟΗΕ θα μπορούσε, λαμβάνοντας υπόψη αυτή την αρχή, να αναγκάσει τα μέρη να αποδεχτούν ορισμένες προϋποθέσεις για την επανέναρξη των διαπραγματεύσεων. "Στην τελευταία έκθεσή του, ο Guterres όρισε τις προϋποθέσεις. Είπε ότι η πρόοδος που επιτεύχθηκε πρέπει να προστατευθεί και πρόσθεσε ότι για τη συμμετοχή του ΟΗΕ σε μια νέα διαδικασία, οι ηγέτες πρέπει να καλέσουν τον ΓΓ από κοινού. Έχει υπαινιχθεί ότι ο στόχος πρέπει να είναι μια στρατηγική συμφωνία, η οποία θα πρέπει να συμπληρωθεί με λεπτομέρειες από τους τεχνοκράτες. Το ερώτημα είναι αν μπορούν να επιμείνουν σε αυτά πριν από την έναρξη μιας νέας διαδικασίας» σχολίασε ο καθηγητής.

Παίρνοντας τον λόγο μετά από τον Sözen n, ο Κωνσταντίνος Αδαμίδης, Επίκουρος Καθηγητής Διεθνών Σχέσεων, παρουσίασε το πώς βλέπουν τον ΟΗΕ οι Ελληνοκύπριοι. «Το 2009 η Κύπρος, βάση έρευνας, ήταν τελευταία από τα κράτη μέλη της ΕΕ όσον αφορά στην εμπιστοσύνη απέναντι στον οργανισμό, με το 60% των Κυπρίων να δηλώνουν ότι δεν εμπιστεύονται τον ΟΗΕ. Το 2010 το ποσοστό ανέβηκε στο 63%. Το 2015 μειώθηκε στο 51%, αλλά περισσότερο από το ήμισυ των ΚΕ δεν εμπιστεύονται τον ΟΗΕ».

Απέδωσε την δυσπιστία των ΕΚ απέναντι στα ΗΕ, στην μη κατανόηση του ρόλου του ΟΗΕ και στο ότι οι Κύπριοι και στις δυο πλευρές δεν τους αρέσει να τους αποδίδονται ευθύνες. «Μας αρέσει να κατηγορούμε την άλλη πλευρά, τη διεθνή κοινότητα και τον ΟΗΕ» εξήγησε.

Ο κ. Αδαμίδης έφερε ως παράδειγμα τον τρόπο με τον οποίο τα μέσα ενημέρωσης της Ελληνοκυπριακής πλευράς παρουσίασαν τις δηλώσεις του Antonio Gutteres μετά την κατάρρευση των συνομιλιών στο Crans Μontana. «Ενώ ο ΓΓ του ΟΗΕ αποκάλεσε την κατάρρευση ‘συλλογική αποτυχία’, παρουσιάστηκε λες και ο ΟΗΕ προσπαθούσε να αθωώσει την Τουρκία».

Ο καθηγητής, πρόσθεσε ότι οποιαδήποτε παρέμβαση του ΟΗΕ εκλαμβάνεται ως υπαρξιακή απειλή και ότι ένα τμήμα του κυπριακού πληθυσμού βλέπει τις οργανώσεις που εργάζονται για την εξεύρεση λύσης ως εχθρούς. Επισήμανε επίσης ότι η απουσία ισχυρής υποστήριξης προς τον ΟΗΕ από ντόπιες δυνάμεις στην Κύπρο, ελαχιστοποιεί τον ρόλο και τον αντίκτυπό του οργανισμού.

Είπε ότι ο Gutteres ζήτησε ουσιαστικά νομιμοποίηση από τους δύο ηγέτες για να κάνει  μια ουσιαστικότερη παρέμβαση. Ωστόσο, «μια τέτοια παρέμβαση φαίνεται να είναι δύσκολη, καθώς η επιδιαιτησία αποτελεί ανάθεμα για τους Ελληνοκύπριους», σχολίασε.

Επικεντρώνοντας την παρέμβαση του στη συζήτηση, στις μεταρρυθμίσεις που θα πρέπει να κάνει ο οργανισμός για να αποκαταστήσει την εμπιστοσύνη των ανθρώπων προς αυτό στην Κύπρο και παγκοσμίως, ο καθηγητής Πολιτικών Σπουδών Κώστας Μ. Κωνσταντίνου του, τις χώρισε σε τρεις κατηγορίες: οργανωτικές και μεταρρυθμίσεις σχετικά με το έλλειμμα δημοκρατίας και δικαιοσύνης.

Εστιάζοντας στην ηθική πλευρά των μεταρρυθμίσεων, ο κ. Κωνσταντίνου υπενθύμισε τους παρευρισκόμενους ότι το προοίμιο του ΟΗΕ αρχίζει με το «Εμείς ο λαός». «Παρά το γεγονός ότι πρόκειται κυρίως για οργάνωση κρατών, η υπόσχεση του ΟΗΕ αφορά τον λαό. Όταν αναφερόμαστε στον εκδημοκρατισμό των Ηνωμένων Εθνών, μιλάμε για τη συμμετοχή μη κρατικών οντοτήτων στον ΟΗΕ» εξήγησε ο κ. Κωνσταντίνου.

Όπως είπε, ακόμη και τα ΗΕ συνειδητοποιούν ότι υπάρχει δημοκρατικό έλλειμμα και "γι' αυτό το λόγο έχει δοθεί συμβουλευτικός και ρόλος παρατηρητής σε πολλούς μη κυβερνητικούς οργανισμούς. Ακόμη και στο πλαίσιο του Συμβουλίου Ασφαλείας τα προοδευτικά μέλη προσπαθούν να χρησιμοποιήσουν τους κανονισμούς ώστε οι μη κρατικοί φορείς να μπορούν να δίνουν γνωμοδοτήσεις προς το συμβούλιο μέσω άτυπων διαδικασιών. Για να ακουστούν στην ουσία, οι φωνές των ανθρώπων που πλήττονται από συγκρούσεις και ανθρωπιστικές κρίσεις.

Μιλώντας για το έλλειμμα της δικαιοσύνης των Ηνωμένων Εθνών, ο καθηγητής του ΠΚ εισηγήθηκε πως θα ήταν ενδιαφέρον να δούμε ένα διεθνές δικαστήριο, με πλήρη και υποχρεωτική δικαιοδοσία. "Μόνο μια χούφτα κράτη όπως η Αϊτή έδωσαν στο δικαστήριο αυτό πλήρη δικαιοδοσία» είπε.

Καταληκτικά, ο καθηγητής είπε ότι το ζήτημα των υδρογονανθράκων θα μπορούσε να επιλυθεί στο διεθνές δικαστήριο "Ωστόσο, στην Κύπρο έχουμε φοβίες σχετικά με την διαδικασία της επιδιαιτησίας".

Μετά τις παρουσιάσεις των ακαδημαϊκών, ακολούθησε μια ζωντανή συζήτηση από το ακροατήριο που επικέντρωσε τις τοποθετήσεις και ερωτήσεις του στο μέλλον των συνομιλιών και στον ρόλο του ΟΗΕ σε αυτές.

Κυριάκος Κοιλιάρης-Voice of the island